تعریف شهادت به معنای اعلام صحت یا عدم صحت یک اتفاق است که توسط فردی انجام می‌شود. با این حال، شهادت کذب و دروغ دو نوع شهادت غلط هستند که در آن فرد شاهد یا گواه به نفع یکی از طرفین دعوا و به ضرر طرف دیگر خبر از وقوع یک اتفاق می‌دهد. شهادت دروغ، به معنای ارائه شهادتی غلط و بی‌اساس به مقامات رسمی در دادگاه توسط شاهد یا گواه است.
به همین دلیل، قانونگذار شهادت دروغ را جرم انگاری کرده و برای آن مجازات تعیین کرده است. افرادی که به این کار پرداخته و شهادت کذب یا دروغ داده‌اند، ممکن است برای خودشان توجیهاتی مانند نیازهای مالی، انتقام و عداوت دنیوی و غیره داشته باشند، اما این توجیهات نمی‌تواند آنها را از جرمی که ارتکاب کرده‌اند، معاف کند. در نهایت، شاهدان یا گواهانی که شهادت دروغ می‌دهند، مانند کسانی هستند که از دیوار کسی که بالا نرفته‌اند، حرف می‌زنند.
برای مشاوره با بهترین وکیل اصفهان کلیک کنید.
آثار حکم ناشی از شهادت کذب چیست؟
بطلان حکم، نتیجه شهادت دروغ
ماده ۱۶۰ به بعد از قانون مجازات اسلامی، شهادت را یکی از ادله اثباتی دعوا عنوان کرده است. شهادت به معنای اعلام اطلاع از وقوع اتفاقی است که توسط فردی انجام می‌شود. اما شهادت دروغ یا کذب به معنای ارائه شهادتی برخلاف واقعیت و حقیقت توسط شخصی با هر انگیزه‌ای است.
بنابراین، زمانی که فرد خلاف آنچه دیده و یا شنیده است، در دادگاه و مقامات رسمی به اظهار اطلاع می‌پردازد، شهادت دروغ داده است و به جرم شهادت دروغ متهم می‌شود. این جرم از جرایم عمدی است و فقط افرادی که عمدا و با هدف تقلب در شهادت خود عمل می‌کنند، مورد مجازات قرار می‌گیرند.
| به علاوه، برای اثبات شهادت کذب و شهادت دروغ، مراجع قضایی مجاز به ارجاع موضوع به مراجع صالح برای بررسی و اثبات دلایل و ادله هستند. این اثبات میتواند منجر به بطلان حکمی شود که بر پایه شهادت دروغ صادر شده است. بنابراین، شهادت کذب و دروغ توسط مقامات رسمی نیز به عنوان جرم شناخته شده است و مجازاتی برای آن تعیین شده است. |
جرح و تعدیل شاهد در دادرسی
جرح شاهد یا گواه، به معنای ادعای عدم داشتن یکی از شرایطی است که قانون برای شاهد مندرج کرده است. در این صورت، دادگاه به بررسی موارد جرح پرداخته و شاهد را با توجه به تعدیل و عدالت مورد ارزیابی قرار می‌دهد.
به عنوان مثال، در ماده ۲۳۴ قانون آیین دادرسی مدنی آمده است که هر یک از اصحاب دعوا میتوانند گواهان طرف خود را با ذکر علت جرح کنند. در صورتی که بعد از صدور رای دادگاه، مشخص شود که قبل از ادای گواهی، جهات جرح وجود داشته ولی بر دادگاه مخفی مانده و رای صادره هم مستند به آن گواهی بوده، این موضوع به عنوان یک نقض در دادرسی در نظر گرفته می‌شود و در این صورت جهات جرح بعد از صدور رای، تأثیری در اعتبار رای دادگاه ندارد.
توجه به تبصره ماده مذکور نیز ضروری است که در آن آمده است که در صورتی که طرف دعوا برای جرح گواه از دادگاه استمهال نماید، دادگاه حداکثر به مدت یک هفته مهلت خواهد داد. بنابراین، جرح شاهد یا گواه در دادگاه، به عنوان یک موضوع حائز اهمیت در دادرسی محسوب می‌شود و برای حفظ عدالت و اعتبار رای دادگاه، باید به دقت بررسی شود.
بیشتر بخوانید: توهین – نمونه شکایت توهین – نمونه رای توهین
نمونه شکایت شهادت کذب
با سلام
احتراماً به استحضار می رساند:
اینجانب به عنوان مشتکی عنه پرونده کیفری به شماره کلاسه ………. در دادگاه کیفری ………. به اتهام ……… بودم که به موجب دادنامه شماره ………. به اتهام ذکر شده محکوم شدم.
بنده پس از مشاهده دادنامه و مطالعه پرونده در دادگاه متوجه شدم که دلیل محکومیت شهادت شهود قید شده است. شاهدان طبق پرونده 1- ………… 2- ………… هستند که بنده هیچ یک از این افراد را نمی شناسم. این افراد به دلیل ارتباطات فامیلی و یا همسایگی با شاکی شهادت دروغ علیه بنده داده اند و شهادت آن ها غیرقابل استناد و باطل است. لذا با توجه به شرح شکواییه و ادله اینجانب که شامل 1- …… 2- …… می باشد
و همچنین با استناد به ماده 650 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات های بازدارنده) تعقیب و مجازات مشتکی عنهم را به اتهام شهادت دروغ استدعا دارم.
شرایط قانونی شاهد شرعی :
ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی
شاهد شرعی در زمان ادای شهادت باید شرایط زیر را دارا باشد:
الف- بلوغ
ب- عقل
پ- ایمان
ت- عدالت
ث- طهارت مولد
ج- ذینفع نبودن در موضوع
چ- نداشتن خصومت با طرفین یا یکی از آنها
ح- عدم اشتغال به تکدی
خ- ولگرد نبودن
تبصره ۱- شرایط موضوع این ماده باید توسط قاضی احراز شود.
تبصره ۲- در مورد شرط خصومت، هرگاه شهادت شاهد به نفع طرف مورد خصومت باشد، پذیرفته می شود.
چگونگی ادای شهادت
در دادگاه، باید هر شاهد را بدون حضور دیگر شاهدان، شنیده تا شاهد فقط با تکیه بر حافظه خود، اظهار نظر کند و اظهارات دیگران بر روی شاهد مذکور تأثیر نگذارد.
قبل از شروع شهادت، اطلاعات شاهد بررسی می‌شود. این امر به دلیل این است که در صورت وجود هرگونه مانعی از شهادت او، اجازه شهادت داده نمی‌شود.
دادرس قبل از ادای شهادت، شاهد را به مجازات شهادت دروغ تذکر می‌دهد و او را سوگند یادآوری میکند که تمامی حقایق را بیان کند و از گفتار دروغین پرهیز کند. هیچ یک از اصحاب دعوا نباید اظهارات گواه را قطع کند.
بعد از اتمام شهادت، دادرس مجاز است سؤالاتی را از گواه بپرسد تا به کشف حقیقت و مبانی شهادت کمک کند. همچنین، اصحاب دعوا میتوانند از گواه سؤال کنند.
گواه باید صریحاً موضوع شهادت را بیان کند، در اظهار نظر خود شک و تردید نداشته باشد و اظهاراتش در تمام مراحل تحقیق بدون تغییر و یکنواخت باشد.
اصحاب دعوا میتوانند از گواه سؤال کنند، اما هیچ‌کدام اجازه ندارند صحبت‌های شاهد را قطع کنند.
در نهایت، بیانات گواه باید به عینی در صورت‌مجلس قید شده و او به آن امضا کند.
نحوه دفاع از شهادت کذب چگونه است؟
در دعاوی حقوقی، کیفری و خانواده، از مهمترین راه‌های دفاع در اثبات شهادت دروغ، استفاده از دو راهکار جرح شهود و طرح سوالات هوشمندانه و دقیق از شهود در محضر دادگاه می‌باشد.
راهکار اول (جرح شهود) به معنای ادعا نمایید که شاهد طرف مقابل، فاقد یکی از شرایطی است که قانون برای شهود تعیین کرده است، مانند نبودن عاقل یا بالغ. در این صورت، دادگاه به بررسی موارد جرح می‌پردازد.
راهکار دوم (طرح سوالات هوشمندانه از شهود و ارایه تعارض در اظهارات)، به معنای طرح سوالات دقیق و هوشمندانه از شهود در محضر دادگاه، با هدف برملا کردن تعارض در صحبت‌های شهود، می‌باشد. این راهکار نیازمند طراحی سوالات و سناریوی از پیش ساخته شده است تا بتوان از طریق آن تعارض در صحبت‌های شهود را برملا سازید.
اصحاب دعوی میتوانند گواهان طرف خود را با ذکر علت، جرح کنند. در صورتی که پس از صدور رأی برای دادگاه معلوم شود که قبل از ادای شهادت، جهت جرح وجود داشته اما بر دادگاه مخفی مانده و رأی صادره هم مستند به آن شهادت بوده، مورد از موارد نقض است و جهت جرح بعد از صدور رأی موثر در اعتبار رأی دادگاه نخواهد بود.
در نهایت، برای استفاده از این راهکارها، نیازمند بهره‌گیری از وکلای متبحر و مجربی هستید که در این عرصه از سابقه مناسبی در خصوص رد اظهارات شهود در دعاوی خود، دارای تجربه هستند.
تعقیب و مجازات شاهد کاذب در قانون چیست؟
در نظریه مشورتی شهادت کذب، بهترین راه برای اثبات کذب بودن شهادت استفاده از دو راهکار جرح شهود و طرح سوالات هوشمندانه و دقیق از شهود در محضر دادگاه می‌باشد. با توجه به جرم انگاری شهادت کذب و آثار مخرب آن، شاهد کاذب را می‌توان از نظر قضایی و مستند به مواد قانونی مرتبط تعقیب کرد.
برای اثبات کذب بودن شهادت، باید با موجودیت حکم قطعی، این موضوع را به دادگاه اثبات کرد. با اثبات شهادت کذب، حکمی که صادر می‌شود بلااثر است و در صورتی که در زمان صدور رای محکوم‌به موجود باشد، باید مسترد شود و در صورت نبودن محکوم‌به، شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کند.
مقنن در ماده 650 به بعد از قانون مجازات (تعزیرات) مجازات سه ماه و یک روز تا دو سال حبس و یا یک میلیون و پانصد هزار ریال تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی را برای شهود کاذب پیش بینی کرده است و شهود باید خسارت زیان‌دیده را جبران کند.
در امور کیفری نیز، تمامی آثار حکم بلااثر می‌شود و به عبارت دیگر، در صورت اثبات شهادت دروغ، حکمی که به استناد آن صادر گردیده بلااثر می‌باشد. بهترین راه برای جلوگیری از این موضوع، ارائه شهادت دقیق و واقعی در دادگاه است.
نمونه رای شهادت کذب و شرایط آن
رأی دادگاه بدوی
در خصوص اتهام 1- آقای ب.ت. فرزند ح.، متولد 1341، با سواد، اهل شهریار، فاقد سابقه محکومیت کیفری، با وکالت آقای م.ب. و خانم ه.د.، دایر بر جعل و استفاده از سند مجعول قرارداد تنظیمی 204 مورخه 23/01/84 تنظیمی در آژانس مسکن م. موضوع شکایت شاکی آقای د.الف. و اتهام آقایان 2- ع.ح. فرزند الف.، 35 ساله، ساکن شهرستان رزن استان همدان،
با وکالت م.ب. و ه.د. 3- م.ش. فرزند ق.، 52 ساله، ساکن شهریار 4- ش.ق. فرزند م.، سه نفر اخیر دایر بر شهادت کذب راجع به مبایعه نامه مذکور در شعبه 11 بازپرسی دادسرای ناحیه …. موضوع شکایت آقای د.الف. و کیفرخواست صادره از دادسرای ناحیه…. تهران؛ با این شرح که”
شاکی اظهار نموده متهم ردیف اول قرارداد مذکور 204 مورخه 23/01/84 را جعل، سپس آن را به شعبه ….بازپرسی دادسرای ناحیه…. تهران ارائه و نامبرده را به اتهام انتقال مال غیر تحت تعقیب قرار داده و متهمان اخیرالذکر موصوف ردیف 2-3-4 نیز در شعبه بازپرسی شهادت بر بیع علیه شاکی داده اند که با بررسی و تحقیقات انجام شده منع تعقیب وی صادر شده است؛
دادگاه با بررسی محتویات پرونده شکایت شاکی کیفرخواست صادره از دادسرا – نظریه هیئت سه نفره کارشناسی مبنی بر عدم اصالت سند مذکور مبایعه نامه فی مابین آقای ب.ت. و د.الف. – ملاحظه مدارک ابرازی – سند مورد ادعا منضم به پرونده و ارائه سند مذکور به شعبه بازپرسی و تعقیب شاکی و نهایتاً منع تعقیب وی و انکار بلاوجه متهم ردیف اول اتهام وی به نظر دادگاه محرز بوده و به استناد مواد 523 – 536 قانون مجازات اسلامی در مورد جعل به دو سال حبس و در مورد استفاده به دو سال حبس محکوم می نماید.
سند مورد ادعای جعل نیز پس از قطعیت رأی معدوم گردد.
در خصوص اتهام سه نفرآقایان ع.ح. – م.ش. و ش.ق. مبنی بر شهادت کذب نظر به صراحت ماده 650 قانون مجازات اسلامی که شهادت در دادگاه نزد مقامات رسمی قید شده در حالی که شهادت افراد مذکور در دادگاه نبوده و در دادسرا بوده است
به لحاظ فقد عنصر قانونی صرف نظر از صحت و سقم موضوع مستنداً به ماده 177 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری و مستفاد از ماده 650 قانون مجازات اسلامی رأی بر برائت سه نفر اخیرالذکر صادر و اعلام می گردد. رأی صادره حضوری محسوب و ظرف 20 روز پس از ابلاغ، قابل تجدیدنظر در دادگاه تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس شعبه 116…… دادگاه عمومی جزایی تهران ـ ………..
رأی دادگاه تجدیدنظر استان
تجدیدنظرخواهی آقای ب.ت. فرزند ح.، متولد 41، از قسمتی از دادنامه شماره 344 مورخه 07/03/92 صادره از شعبه …….دادگاه عمومی جزایی تهران که تجدیدنظرخواه بر حسب شکایت آقای د.الف. از حیث اتهام جعل قرارداد شماره 204 مورخه 23/01/84 و استفاده از آن جمعاً به تحمل 2 سال حبس تعزیری و معدوم نمودن قرارداد جعلی محکوم شده
که پس از صدور رأی طی لایحه ای در تاریخ 15/05/92 به رأی دادگاه اعتراض داشته و در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای د.الف. نسبت به قسمت دیگر از دادنامه که آقایان ع.ح. فرزند الف. و م.ش. فرزند ق. و ش.ق. فرزند م. از حیث اتهام شهادت کذب تحت تعقیب و منتهی بر برائت نامبردگان شده
که آقای الف. به رأی دادگاه اعتراض که پرونده پس از اعتراض به دادگاه تجدیدنظر استان و این شعبه ارجاع شده
که در جریان رسیدگی در مرحله تجدیدنظر آقای ح.ق. به عنوان وکیل آقای د.الف. به دادرسی حاضر شده و آقای م.الف. و خانم ف.ر. به عنوان وکیل آقای ت. در رسیدگی حضور پیدا کردند و نامبردگان در جلسات دادگاه حاضر شده و در دفاع از موکلین خود لایحه تنظیم و تقدیم دادگاه نموده اند.
که دادگاه پس از بررسی و استماع اظهارات و ملاحظه اوراق قضایی و اصل قولنامه و اظهارنظر کارشناسی که حکایت از ساختن یک قولنامه داشته و بر جعلی بودن آن اظهارنظر شده
و از سوی وکیل تجدیدنظرخواه آقای ت. دلایلی برای نقض رأی در باب محکومیت به اتهام جعل و استفاده از سند مجعول ارائه نشده و موجباتی برای نقض رأی وجود ندارد،
فلذا دادگاه ضمن رد تقاضای تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدیدنظرخواسته در امر محکومیت آقای ت. و معدوم نمودن قرارداد جعلی به استناد بند الف از ماده 257 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور کیفری عیناً تأیید می گردد.
و اما دادگاه مدت 4 سال حبس تجدیدنظرخواه آقای ت. را به استناد بند الف از ماده 37 و بند پ از ماده 38 به لحاظ اوضاع خاص اجتماعی و خانوادگی و فقدان سابق کیفری مؤثر به دو سال تقلیل داده که میزان محکومیت تجدیدنظرخواه در امر جعل یک سال و استفاده از سند مجعول هم یک سال خواهد بود. و اما در خصوص تجدیدنظرخواهی آقای الف. نسبت به برائت متهمین به شهادت بر کذب و لایحه دفاعیه وکیل او و بررسی به عمل آمده و با توجه به استدلال رأی بدوی دادنامه معترض عنه در قسمت برائت تجدیدنظرخواندگان ضمن رد تقاضای تجدیدنظرخواهی دادنامه تجدیدنظرخواسته در باب برائت عیناً تأیید و استوار می گردد.
رأی صادره حضوری و قطعی است.
مستفاد از سامانه ملی آرا “
چند ماده قانونی مرتبط درباره شهادت کذب “
1) ماده 650 از قانون تعزیرات:
«هرکس در دادگاه نزد مقامات رسمی‌شهادت دروغ بدهد، به 3 ماه و 1 روز تا 2 سال حبس یا پرداخت جزای نقدی محکوم می‌شود.»
2) ماده 10 قانون انحصار وراثت نیز مقرر کرده است:
«هر شاهدی که در موضوع تحصیل تصدیق وراثت، بر خلاف حقیقت شهادت دهد برای شهادت دروغ تعقیب و به مجازاتی که برای این جرم مقرر است محکوم خواهد شد.»
3) بخشنامه رییس قوه قضاییه در مورد شهود ساختگی و شهادت کذب :1399/01/11
| “رییس قوه قضاییه به منظور حفظ شان و اعتبار شهادت شهود در نظام قضایی و جلوگیری از انحراف روند تحقیقات و دادرسی ها توسط شهود ساختگی و شهادت کذب بخشنامه ای را صادر کرد. به منظور حفظ شان و اعتبار شهادت شهود در نظام قضایی و جلوگیری از انحراف روند تحقیقات و دادرسی‌ها توسط شهود ساختگی و شهادت کذب لازم است” |
ضمن رعایت دقیق مقررات قانونی اعم از ماده ۱۶۰ قانون مجازات اسلامی و مواد ۲۱۰ و ۲۱۱ و ۳۲۰ تا ۳۳۰ و ۶۵۰ قانون آیین دادرسی کیفری و مواد ۲۳۲ تا ۲۴۷ قانون ایین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی در خصوص چگونگی احضار ، اخذ اظهارات شهود و جلوگیری از تبانی و مواضعه انها با طرفین پرونده نسبت به انجام امور ذیل اقدام نمایید :
۱- مرکز آمار و فناوری اطلاعات قوه قضائیه حداکثر ظرف دو ماه ترتیبی اتخاذ نماید که امکان ثبت مشخصات گواهان در سامانه مدیریت پرونده قضایی(سمپ) امکان‌پذیر باشد.
۲- قضات دادگاه‌ها و دادسراها نسبت به احراز هویت شهود تعرفه شده و درج مشخصات گواهان در سامانه مذکور و استخراج سابقه آنان اقدام نمایند
۳- در صورت کشف شهادت کذب و تبانی در اثنای تحقیقات یا رسیدگی، فوراً مراتب صورت مجلس و جهت تعقیب کیفری مرتکبین اقدام لازم معمول گردد
۴- مرکز حفاظت و اطلاعات قوه‌قضائیه ضمن مراقبت مستمر در این خصوص، نسبت به شناسایی و معرفی اشخاصی که در اطراف واحدهای قضایی به صورت حرفه‌ای حضور داشته ودر قبال اخذ مال یا امتیاز، مبادرت به ادای شهادت کذب در مراجع قضایی می‌کنند، اقدام مقتصی را مبذول نماید.
نظارت بر حسن اجرای این بخشنامه به عهده روسای کل دادگستری‌های استان‌ها می‌باشد.”
پیشنهاد می شود با توجه به شرایط و ظرافت خاص و آثار بسیار مهم این مبحث (شهادت کذب) از مشاوره های تخصصی مجموعه استفاده نمایید تا خدای ناکرده حقی از شما تضییع نگردد.
